قرص بوپرنورفین چیست؟ درمان با قرص B2 چگونه است؟

قرص بوپرنورفین چیست؟

بوپرنورفین دارویی است که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان اعتیاد مواد افیونی (OUD) به عنوان یک درمان دارویی کمکی (MAT) تایید شده است.

بوپرنورفین داروی آگونیست افیونی است که با اتصال به گیرنده های افیونی در مغز و فعال کردن آن ها اثراتی مشابه مواد افیونی ایجاد می کند، اما این اثرات به مراتب کمتر از اثرات مواد افیونی مخدر است.

قرص بوپرنورفین که به نام قرص B2  نیز شناخته می شود برای درمان عوارض مواد افیونی در کلینیک های معتبر تجویز می شود و نقش بسیار چشمگیری در بهبود طرح درمان دارد. در نظر داشته باشید که قرص بوپرنورفین به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی است. در کنار مصرف این قرص باید سایر رویکردهای درمانی برای ارائه طرح درمان کامل جهت ترک اعتیاد مواد افیونی انجام شود. به عبارتی بازگیری با قرص بوپرنورفین به عنوان بخشی از طرح درمان ترک اعتیاد است که در نهایت در کنار روان درمانی و روش های حمایتی سبب رهایی از اعتیاد و بهبود رفتار بیمار می شود.

بوپرنورفین در دسته روش درمان دارویی کمکی  medication-assisted treatment (MAT) قرار دارد که این متد یک روش درمان برای کنترل علایم و نشانه های محرومیت از مواد افیونی القا شده با کمک آگونیست های مواد افیونی است.

بازگیری با بوپرنورفین چیست؟

به صورت عامیانه واژه بازگیری به معنی سم زدایی است اما از آن جایی که سم زدایی مفهوم کنترل علایم ترک را به خوبی منعکس نمی کند از این رو در متون علمی جدید از واژه (بازگیری) یا (بازگیری طبی) استفاده می شود. بازگیری فرآیندی است که در طول آن علائم ناشی از ترک اعتیاد ماده مخدر توسط دارو کنترل می شود. بازگیری با بوپرنورفین به این معنی است که از داروی شبه افیونی “بوپرنورفین” برای درمان و کاهش عوارض مصرف مواد استفاده می شود.

اصطلاحات به کار رفته برای این نوع درمان شامل “درمان نگه دارنده با داروهای اپیوئیدی (شبه مخدر)”، “درمان جایگزین با داروهای اپیوئیدی ” و “بازگیری” است.

اصطلاح درمان جایگزین:

به این امر اشاره دارد که مصرف مواد افیونی در این روش قطع نمی شود بلکه به منظور کاهش آسیب و عوارض مصرف مواد، ماده افیونی آسیب زا با یک داروی اپیوئیدی مجاز و تایید شده جایگزین می شود.

اصطلاح درمان نگه دارنده:

بر این امر تاکید دارد که این روش درمانی یک فرایند طولانی مدت است که در آن در بیمار با استفاده از داروهای افیونی مانند بوپرنورفین و متادون تحت درمان قرار می گیرد. درمان نگهدارنده با داروهای اپیوئید یا افیونی به تجویز طولانی مدت داروهای آگونیست گیرنده های اپیوییدی با هدف کاهش مصرف مواد افیونی غیرقانونی گفته می شود.

اعتیاد به مواد مخدر و ترک اعتیاد

در این بخش به صورت خلاصه در مورد مواد مخدر و انواع وابستگی ناشی از مصرف مواد افیونی را شرح می دهیم.

افیون ها چه موادی هستند؟

افیون ها یا مخدر ها موادی هستند که عملکرد اجزای حیاتی بدن مانند تنفس و ضربان قلب را کند می کنند. مواد افیونی همچنین روی مغز تاثیر می گذارند و سبب افزایش احساس سرخوشی می شوند. مواد افیونی نام خود را از تریاک یا افیون گرفته اند که این ماده از گیاه خشخاش تهیه می شود. البته در پزشکی برای تسکین درد و کاهش برخی از عوارض جانبی بیماری ها مانند سرفه شدید ممکن است از قرص های حاوی مواد افیونی استفاده شود.

تفاوت آگونیست های کامل مواد افیونی در مقابل آگونیست های جزئی مواد افیونی چیست؟

آگونیست های کامل مواد افیونی به گیرنده های افیونی در مغز متصل می شوند و به مغز سیگنال ترشح اندروفین را می دهند. ترشح زیاد مقدار اندروفین احساس سرخوشی ایجاد می کند. برخی از آگونیست های کامل مواد افیونی شامل: اکسی کدون، متادون، کدئین، هروئین و مورفین است. این آگونیست ها بیشتر مورد سو مصرف قرار می گیرند.

آگونیست های نسبی مواد افیونی مثل بوپرنورفین یک آگونیست جزئی تریاک است که گیرنده های مواد افیونی را در مغز تحریک کرده ولی سبب ترشح مقدار کمی اندروفین می شود.

اعتیاد به مواد افیونی چیست؟

برخی اوقات افراد با مصرف دوزهای زیاد مواد مخدر به دنبال داشتن احساس سرخوشی هستند. در صورت مصرف بیش از حد مواد افیونی بدن نسبت به آن ها تحمل اکتسابی کسب می کند یعنی (حساسیت بدن نسبت به مواد به تدریج کم می شود و فرد ناچار است برای دستیابی به تاثیرات مواد، مقدار بیشتری مصرف کند.) این بدان معنا است که فرد به ماده مخدر اعتیاد پیدا کرده است و وابسته آن شده است و در صورت قطع مصرف احساس بیماری به وی دست می دهد. این احساس بیماری را علائم ترک اعتیاد یا علائم خماری می گویند.

شایع ترین نشانه های اعتیاد به مواد مخدر افیونی چیست؟

1. ولع: ذهن تمایل زیادی برای مصرف مواد دارد.
2. از دست دادن کنترل: فرد مجبور به استفاده اجباری است و توانایی کنترل خود را برای عدم مصرف ندارد.

اکثر افرادی که از مواد افیونی استفاده می کنند بعد از مدتی نسبت به این مواد مخدر اعتیاد یا وابستگی پیدا می کنند و تمایل فرد به مصرف چند باره آن به حدی زیاد است که کنترل زندگی خود را از دست می دهد.  وابستگی به سه شکل وابستگی جسمی، رفتاری و روانی یا ذهنی خود را نشان می دهد.

• وابستگی جسمی به اثرات جسمی (فیزیولوژیک) مصرف مواد اطلاق می شود.
• وابستگی رفتاری به الگوی مصرف بیمارگونه و فعالیت های مواد جویانه اشاره دارد.
• وابستگی روانی یا ذهنی به وسوسه مداوم برای مصرف مواد برای اجتناب از یک رفتار مانند کج خلقی اطلاق می شود.

برای کاهش احساس بیماری، وابستگی و کمک به ترک اعتیاد از درمان های دارویی مانند بوپرنورفین استفاده می شود. کلینیک کیمیای رهایی با بهره گیری از کادر درمان مجرب و استفاده از متدهای جدید و تصویب شده به درمان بیماران مبتلا به مواد مخدر می پردازد. این مرکز در کنار روش های بازگیری با بوپرنورفین از سایر رویکردهای درمانی موثر مانند روان درمانی و مشاوره فردی، خانواده درمانی، جلسات گروهی و آموزشی، رویکردهای حمایتی و همچنین رژیم درمانی، طب سوزنی و طب سنتی نیز برای مدیریت ترک اعتیاد بهره می برد.

رویکردهای درمانی برای ترک اعتیاد مواد مخدر افیونی

همان طور که در مقدمه این مقاله ذکر شد. رویکردهای درمان برای ترک اعتیاد به سه دسته تقسیم می شود.

• درمان دارویی
• مشاوره و روان درمانی
• حمایت خانواده و دوستان

اعتیاد به مواد مخدر مانند یک بیماری مزمن است که باید آن را مدیریت کرد و برای این امر نیاز به یک تیم متخصص می باشد. به خاطر داشته باشید که درمان اعتیاد به تنهایی امکان پذیر نیست بلکه کمک گرفتن از متخصصان مراقبت بهداشت برای رهایی از اعتیاد سریع ترین راه و بهترین روش است.

بهره گیری از رویکردهای درمانی ترک اعتیاد چه مزایایی دارند؟

در این بخش به رویکردهای درمان دارویی و در ادامه به بازگیری با قرص برپونورفین می پردازیم.

• رویکردهای درمانی به فرد کمک کرده تا مشکل مواد مخدر خود را کنار گذاشته و با وسوسه ذهنی جهت مصرف مواد مخدر کنار بیاید.
• همچنین رویکردهای درمانی به فرد بیمار کمک می کند تا تفکرات اعتیاد آور را به الگوهای سالم رفتاری تبدیل کند و از نزدیک شدن به مواد مخدر خودداری کند.
• روش های درمانی اصولی نه تنها بدن فرد را از مواد مخدر پاک می کند بلکه به وی جهت بهبود رفتار و افزایش عزت نفس کمک می کند.
• رویکردهای درمانی به فرد کمک کرده تا با یک شیوه سالم و بدون اعتیاد زندگی کند.

رویکردهای درمانی دارویی مانند بازگیری با قرص بوپرنورفین

درمان با کمک دارو شامل استفاده از داروهای نگهدارنده یا درمان های جایگزین برای سم زدایی یا بازگیری است. در درمان دارویی متناسب با شرایط بیمار بهترین داروی آگونیست افیونی برای درمان اعتیاد انتخاب می شود.

بازگیری با آگونیست های افیونی مانند بوپرنورفین به فرد کمک می کند تا:

• وضعیت روحی و روانی ثابتی داشته باشد و از این رو از فراز و فرودهای خلقی پیشگیری می کند.
• همچنین مشکلات ناشی از تمایل به مصرف مواد مخدر را کاهش می هد.

برای درمان اعتیاد به مواد افیونی بوپرنورفین یکی از سه دارویی است که برای درمان استفاده می شود. دو داروی دیگر متادون و نالترکسون هستند. فردی که بوپرنورفین مصرف می کند احساس طبیعی و عادی دارد و احساس سرخوشی زیادی نمی کند اما با این حال مغز تصور می کند که مواد مخدر دریافت کرده است و از این رو علائم ترک از بین می رود.

روش بازگیری قرص بوپرنورفین در بدن چگونه است؟

بوپرنورفین در دو مرحله عمل می کند.

مرحله اول: بوپرنورفین ابتدا مواد مخدر افیونی که گیرنده های مغزی را اشغال کرده اند را جابه جا می کند.

مرحله دوم: بوپرنورفین به این گیرنده ها متصل می شود و جایگاه مواد افیونی را اشغال می کند.

هر سلول عصبی یا نورون مغزی اطلاعاتی را دریافت و ارسال می کند. در مغز مولکول های به نام انتقال دهنده های عصبی وجود دارد که اطلاعات را بین نورون ها حمل می کند. انواع مختلف انتقال دهنده عصبی روی گیرنده های مختلف روی نورون ها متصل می شوند.

یکی از این گیرنده ها، گیرنده های افیونی(اپیوئیدی) نام دارد. هر زمان که مولکول های انتقال دهنده عصبی افیونی به این گیرنده ها متصل شود این گیرنده ها را فعال می کند و سبب ترشح اندروفین می شود که این هورمون منجر به افزایش هوشیاری و افزایش فشار خون می شود. همچنین هورمون دیگری به نام دوپامین نیز ترشح می شود که احساس لذت ایجاد می کند.

مواد مخدری که مصرف می شود نیز می تواند به گیرنده های افیونی متصل شود. مواد مخدر مواد شیمایی هستند که بعد از مصرف وارد سیستم ارتباط مغز شده و فرایند عادی ارسال و دریافت پیام رسان های شیمایی را مختل می کنند. مواد مخدر روی گیرنده های افیونی نورون ها می چسبند و جایگاه پیام رسان های طبیعی را اشغال کرده و نقش انتقال دهنده های عصبی طبیعی بدن را کپی کرده و سبب ترشح مقدار زیادی اندروفین و دوپامین می شوند.

در روش بازگیری با قرص بوپرنورفین اتفاقات زیر رخ می دهد:

1. این قرص سبب می شود تا مواد مخدری که سبب ترشح مقدار زیادی دوپامین می شوند از گیرنده های نورون ها جدا شوند.
2. سپس قرص بوپرنورفین به این گیرنده ها متصل می شود اما اثرات خفیف تری در ترشح دوپامین دارد.
3. به دلیل کم بودن اثرات قرص بوپرنورفین به مرور می توان میزان مصرف قرص را کم کرد تا به تدریج عملکرد نورون های مغزی به وضعیت سابق برگردد.

مزایای استفاده از روش درمان بازگیری با قرص بوپرنورفین

بوپرنورفین دارای خواص دارویی منحصر به فردی است که به درمان اختلالات زیر کمک می کند.

1. اثرات وابستگی فیزیکی به مواد مخدر مانند علائم ترک و میل شدید به مصرف مواد را کاهش می دهد.
2. احتمال سو مصرف و اعتیاد به قرص بوپرنورفین کم است.
3. در صورت مصرف بیش از حد دوز ایمنی بالاتری نسبت به سایر آگونیست های مواد افیونی دارد.
4. علائم خفیف ترک کمتری نسبت به سایر داروهای افیونی دارد.
5. به دلیل استفاده از نالوکسان در ترکیب بوپرنورفین احتمال سو مصرف کاهش می یابد.
6. بوپرنورفین ولع فرد بیمار را برای مصرف کاهش می دهد.

تحمل و وابستگی عوارض جانبی شایع داروهای شبه افیونی مانند بوپرنورفین است که اگر تحت نظر پزشک مجرب مصرف شود این عوارض جانبی مدیریت می شود. به خاطر داشته باشید که اعتیاد و یا عوارض شدید نسبت به قرص بوپرنورفین به دلیل سو مصرف ایجاد می شود از این رو کمک گرفتن از یک مرکز معتبر می تواند این عوارض را تا حد چشمگیری کاهش دهد.